اين سؤال كه آيا هر يك از ايمان و عمل صالح، به نحو مستقل سعادت است‏يا هر دو با هم، از همان قرن اول ظهور اسلام مطرح بوده است . در اين ميان، از يك طرف، برخى هم چون خوارج، تا آن جا پيش رفتند كه هيچ جاى‏گاهى براى ايمان لحاظ نكردند و معتقد شدند كه ارتكاب گناه نه تنها موجب كفر و ارتداد مى‏شود، بلكه عامل مستقلى براى شقاوت ابدى است . از طرف ديگر، گروه ديگرى مانند مرجئه در نقطه مقابل، اعتقاد داشتند كه وجود ايمان براى سعادت ابدى كافى است و ارتكاب گناه ضررى به سعادت شخصى نمى‏زند . در حقيقت، عمل او نقش چندانى در سرنوشت وى ندارد . در طى يك قرن گذشته، به ويژه در دهه‏هاى اخير، در سايه سهولت و كثرت ارتباطات ميان ملت‏هاى مختلف و رشد فزاينده وسايل ارتباطى، اين مسئله همواره در ميان عموم طبقات، خصوصا روشن‏فكران بحث مى‏شد كه آيا شرط حتمى قبول اعمال ايمان خاص هم چون ايمان اسلامى است‏يا نه؟ برخى با مطالعه زندگى مخترعان و مكتشفان بزرگ غير مسلمان، كه خدمات بسيار زيادى در پيش برد علم براى بشر انجام داده‏اند اين سؤال را مطرح مى‏كنند كه اگر بهشت تنها از رهگذر ايمان صحيح به دين اسلام دست‏يافتنى است، درباره اعمال خير آن‏ها چه بايد گفت؟ آيا اين امر با عدالت پروردگار سازگار است؟ آيا معقول است گروهى بدون ارائه خدمت‏به بشر، سرافرازانه به سوى بهشت موعود رهنمون شوند، اما گروهى ديگر كه تمام عمر خود را صرف خدمت‏به بندگان خدا كرده‏اند، با سرنوشتى شوم مواجه شوند؟ آيا اين امر با عدالت پروردگار منافات ندارد؟ در اين ميان، گروهى نيز با طرح اين مطلب كه اگر تنها با ايمان به دين اسلام، آن هم در پرتو مذهبى خاص مى‏توان به رستگارى رسيد، كه در اين صورت، غضب الهى بر رحمتش سايه افكنده و پيشى مى‏گيرد و اين امر با صفات الهى و رحمت‏بى‏كران او در تعارض است . به تبليغ پلوراليسم دينى پرداخته‏اند در مقابل، عده‏اى نيز با ديدگاهى بسيار تنگ نظرانه و سخت گيرانه و با استناد به برخى آيات قرآن سعادت اخروى را تنها به گروه اندكى از مسلمانان كه ايمان و عمل صالح را در كنار هم داشته اختصاص داده و اكثر مردم جهان را اهل دوزخ معرفى كرده‏اند، اما بايد ديد كه منطق صحيح اسلام چه راهى را پيش روى ما قرار داده است . براى يافتن پاسخ لازم بايد به چند مطلب اشاره كنيم:

الف) دينى جز اسلام پذيرفته نيست

دين حق، تنها يكى است و مصداق آن نيز در زمان ما «اسلام‏» است . اين گونه نيست كه همه اديان، حق بوده و پيروى از آن‏ها سعادت انسان را تامين كند .

آرى، اديان آسمانى و توحيدى هر يك در زمان خود - پيش از نسخ به واسطه آيين آسمانى بعدى - حق بوده و تنها مسير رسيدن به سعادت به شمار مى‏آمدند، اما پس از نسخ، تنها از رهگذر عمل به فرمان جديد الهى سعادت انسان تامين مى‏شود . خداوند متعال به همين حقيقت در آيه ذيل تصريح كرده است .

«ومن يبتغ غير الاسلام دينا فلن يقبل منه وهو في الآخرة من الخاسرين; ⁽¹⁾ و هر كس غير از اسلام دينى بجويد، هرگز از او پذيرفته نمى‏شود و او در سراى ديگر از زيان‏كاران است .»

پس روشن شد كه دين حق منحصر در اسلام است .

اينك جاى اين پرسش هست كه آيا ايمان شرط حتمى قبول عمل خداست، به طورى كه هيچ كار نيكى غير از مسلمانان و بلكه غير شيعه پذيرفته نيست؟

ب) تاثير ايمان در قبول اعمال

هر عملى داراى دو بعد است و هر بعدى از نظر خوبى و بدى حسابى جداگانه دارد:

1 . انعكاس شعاع اثر مفيد يا مضر عمل در احتجاج .

2 . انتساب عمل به شخص فاعل و انگيزه‏هاى نفسانى و روحى او كه موجب آن عمل شده است .

در بعد اول، اثر مفيد و يا مضر عمل ارزيابى مى‏شود و در بعد دوم، نظام روحى و فكرى عامل و نحوه سلوك و مقصد او بررسى مى‏شود .

اعمال بشر از نظر سودمندى و يا زيان‏بار بودن، در دفتر تاريخ ثبت مى‏شود و تاريخ درباره آن قضاوت مى‏كند، ولى از نظر شعاع انتساب به روح بشر، تنها در دفتر علوى ملكوتى ثبت و ضبط مى‏شود . قرآن مى‏فرمايد:

«الذي خلق الموت والحياة ليبلوكم ايكم احسن عملا; ⁽²⁾ آن كه مرگ و زندگى را آفريد تا شما را در امتحان نيكوترين و صواب‏ترين عمل قرار دهد .»

اين كه فرمود: «صواب‏ترين‏» عمل و نفرمود «بيش‏ترين عمل‏» به اين دليل است كه بدانيم مهم دانستن اين امر است كه آن گاه كه تحت تاثير انگيزه‏هاى روحى، عملى را انجام مى‏دهيم، گذشته از قالب عمل، كه يك سلسله حركاتى است كه از نظر اجتماعى ارزش دارد، از نظر معنوى واقعا به چه سويى مى‏رويم؟

بنابراين، با توجه به اين كه كمال حقيقى انسان، در سايه قرب الهى تحقق مى‏يابد و متقابلا سقوط او بر اثر دورى از خداى متعال حاصل مى‏شود، مى‏توان ايمان به خداى متعال و ربوبيت تكوينى و تشريعى را - كه مستلزم اعتقاد به معاد و نبوت است - نهال تكامل حقيقى او دانست كه اعمال خداپسند، بسان شاخ و برگ هايى از آن مى‏رويد و ميوه‏اش سعادت ابدى است كه در جهان آخرت ظاهر مى‏شود . بنابراين، اگر كسى بذر ايمان را در دلش بپاشد و اين نهال پربركت را غرس نكند، و به جاى آن، بذر عصيان و كفر در دلش بپاشد، استعداد خدا دادى‏اش را ضايع كرده و درختى به بار آورده كه ميوه‏اش زقوم دوزخى خواهد بود . چنين كسى راهى به سوى سعادت ابدى نمى‏برد و تاثير كار نيكش از مرز اين جهان فراتر نمى‏رود . ⁽³⁾

از اين رو، خدا در قرآن بر ايمان به عنوان شرط تاثير اعمال نيك در سعادت اخروى تاكيد كرده و مى‏فرمايد:

«ومن يعمل من الصالحات من ذكر او انثى وهو مؤمن فاولئك يدخلون الجنة; ⁽⁴⁾ هر مرد و زنى كه كارهاى شايسته انجام دهد، در حالى كه مؤمن باشد، چنين كسانى وارد بهشت‏خواهند شد .»

از سوى ديگر، در آيه ديگرى ضمن مقرر كردن دوزخ براى كافران اعمالشان را تباه و بى‏ثمر دانسته و آن‏ها را به خاكسترى تشبيه كرده كه باد شديدى آن را پراكنده مى‏سازد و اثرى از آن به جاى نمى‏گذارد .

«مثل الذين كفروا بربهم اعمالهم كرماد اشتدت به الريح في يوم عاصف لا يقدرون مما كسبوا على شى‏ء ذلك هو الضلال البعيد; ⁽⁵⁾ مثل اعمال كافران مانند خاكسترى است كه در يك روز توفانى، باد به سختى بر آن بوزد به چيزى از دست آوردهايشان دست رسى نخواهند داشت و اين است گمراهى .

هم چنين در آيه‏اى ديگر آن‏ها را به سرابى تشبيه كرده كه شخص تشنه به آن دل مى‏بندد، ولى همين كه به آن مى‏رسد، آبى نمى‏يابد:

«والذين كفروا اعمالهم كسراب بقيعة يحسبه الظمآن ماء حتى اذا جاءه لم يجده شيئا; ⁽⁶⁾ اعمال كافران همانند سرابى در بيابان هموارى است كه شخص تشنه آن را آب مى‏پندارد، تا هنگامى كه نزد آن بيايد آن را چيزى نمى‏يابد .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: